NÔÌÔıÂÛ Î È AÛÊ ÏÂÈ T ÓÈÎÒÓ ŒÚÁˆÓ

E π A π Δ π Δ ª π NÔÌÔıÂÛ Î È AÛÊ ÏÂÈ T ÓÈÎÒÓ ŒÚÁˆÓ ÚËÁfiÚË K Ï ÌappleÔ Î O ÛÛ M ÓˆÏÈ Ë K ÏÏÈfiappleË ÓË KˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ Ô ÊÏ Iˆ ÓÓË Ô ÊÏ TfiÌÔ ' ÂÚÈ ÏÏÔÓÙÈÎ EappleÈappleÙÒÛÂÈ ŒÚÁˆÓ Î È EÚÁÔÙ Í ˆÓ

Περιβαλλοντικές Eπιπτώσεις Έργων και Eργοταξίων Σημείωση Το ΕΑΠ είναι υπεύθυνο για την επιμέλεια έκδοσης και την ανάπτυξη των κειμένων σύμφωνα με τη Μεθοδολογία της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Για την επιστημονική αρτιότητα και πληρότητα των συγγραμμάτων την αποκλειστική ευθύνη φέρουν οι συγγραφείς, κριτικοί αναγνώστες και ακαδημαϊκοί υπεύθυνοι που ανέλαβαν το έργο αυτό.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας Πρόγραμμα Σπουδών ΔIAXEIPIΣH TEXNIKΩN EPΓΩN Θεματική Ενότητα NOMOΘEΣIA KAI AΣΦAΛEIA TEXNIKΩN EPΓΩN Τόμος Γ' Περιβαλλοντικές Eπιπτώσεις Έργων και Eργοταξίων ΓΡΗΓΟΡΗΣ KΑΛΑΜΠΟΥΚΑΣ Διπλ. Mηχ. Mηχανικός M.Sc. Tεχνολογία Περιβάλλοντος OΔΥΣΣΕΑΣ MΑΝΩΛΙΑΔΗΣ Kαθηγητής TEI Δ. Mακεδονίας Tμήμα Γεωτεχνολογίας & Περιβάλλοντος KΑΛΛΙΟΠΗ ΣΑΪΝΗ Ph.D Mηχανολόγος Aεροναυπηγός Mηχανικός Member of American Institute of Aeronautics & Astronautics Aξιωματικός Πυροσβεστικού Σώματος KΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΟΥΦΛΗΣ Project Manager WS ATKINS INT'L LTD IΩΑΝΝΗΣ ΣΟΥΦΛΗΣ Προϊστάμενος Σύμβουλος KPMG Peat Marwick Kyriacon A.E. ΠATPA 2003

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας Πρόγραμμα Σπουδών ΔIAXEIPIΣH TEXNIKΩN EPΓΩN Θεματική Ενότητα NOMOΘEΣIA KAI AΣΦAΛEIA TEXNIKΩN EPΓΩN Τόμος Γ' Περιβαλλοντικές Eπιπτώσεις Έργων και Eργοταξίων Συγγραφή ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΛΑΜΠΟΥΚΑΣ OΔYΣΣEAΣ MANΩΛIAΔHΣ Διπλ. Mηχ. Mηχανικός, Kαθηγητής TEI Δ. Mακεδονίας, M. Sc. Tεχνολογία Περιβάλλοντος Tμήμα Γεωτεχνολογίας και Περιβάλλοντος ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΣΑΪΝΗ Ph.D. Mηχανολόγος Aεροναυπηγός Mηχανικός Member of American Institute of Aeronautics & Astronautics Aξιωματικός Πυροσβεστικού Σώματος KΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΟΥΦΛΗΣ Project Manager WS ATKINS INT'L LTD IΩANNHΣ ΣOYΦΛHΣ Προϊστάμενος Σύμβουλος KPMG, Peat Marwick Kyriacon A.E. Κριτική Ανάγνωση ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Eπίκουρος Kαθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών Tμήμα Πολιτικών Mηχανικών Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος για την επιστημονική επιμέλεια του τόμου EYΘYMIOΣ MAΣTPOΓIANNHΣ Kαθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών Tμήμα Πολιτικών Mηχανικών Επιμέλεια στη μέθοδο της εκπαίδευσης από απόσταση KΩNΣTANTINOΣ ANTΩNOΠOYΛOΣ Γλωσσική Επιμέλεια XPYΣOYΛA ΨAPPOY Τεχνική Επιμέλεια EΣΠI EKΔOTIKH E.Π.E. Καλλιτεχνική Επιμέλεια, Σελιδοποίηση TYPORAMA Συντονισμός ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού και γενική επιμέλεια των εκδόσεων ΟΜΑΔΑ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΑΠ / 1997 2003 ISBN: 960 538 234 2 Kωδικός Έκδοσης: ΔXT 60/3 Copyright 2003 για την Ελλάδα και όλο τον κόσμο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Οδός Παπαφλέσσα & Υψηλάντη, 26222 Πάτρα Τηλ: (2610) 314094, 314206 Φαξ: (2610) 317244 Σύμφωνα με το Ν. 2121/1993, απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασματική αναδημοσίευση του βιβλίου αυτού ή η αναπαραγωγή του με οποιοδήποτε μέσο χωρίς την άδεια του εκδότη.

ÂÚÈ fiìâó Γενικά... 11 K º π 1 ÂÚÈ ÏÏÔÓÙÈÎ EappleÈappleÙÒÛÂÈ ŒÚÁˆÓ Î È EÚÁÔÙ Í ˆÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 13 1.1 Γενικά... 15 1.2 Oργάνωση της διαχείρισης των μελετών ανάλυσης και αντιμετώπισης επιπτώσεων... 17 1.2.1 Mεθοδολογίες σύνταξης των μελετών εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων... 17 1.2.2 Διαχείριση των μελετών ανάλυσης και αντιμετώπισης επιπτώσεων... 20 1.3 Eξέταση επιπτώσεων έργων κατά στάδιο... 23 1.4 Eπιπτώσεις επικινδυνότητας και αντιμετώπιση... 24 1.5 Eυαισθητοποίηση και συμμετοχή του κοινού... 28 1.6 H συμβολή της νομοθεσίας... 30 Σύνοψη... 32 Bιβλιογραφία... 33 Γλωσσάρι... 34 K º π 2 Úfi ÏÂ Ë Î È EÎÙ ÌËÛË ÂÚÈ ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ EappleÈappleÙÒÛÂˆÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 35 2.1 Bασικές έννοιες... 37 2.1.1 Eπιπτώσεις των έργων στο περιβάλλον... 37 2.1.2 Aνάλυση των επιπτώσεων των έργων στο περιβάλλον... 37

6 ƒπμ Δπ E π Δø π ƒ ø π Eƒ Δ πø 2.1.3 Aξιολόγηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων... 40 2.2 Tεχνικές διερεύνησης... 41 2.2.1 Tεχνικές πρόβλεψης και εκτίμησης... 42 2.2.2 Kριτήρια αξιολόγησης... 42 2.2.3 Aξιολόγηση των τεχνικών πρόβλεψης και εκτίμησης... 43 2.2.3.1 Eμπειρικές μέθοδοι στηριζόμενες σε γνώμες ειδικών... 43 2.2.3.2 H τεχνική επικαλυπτόμενων χαρτών... 43 2.2.3.3 Kατάλογοι... 44 2.2.3.4 Mήτρες... 47 2.2.3.5 Δίκτυα... 53 Σύνοψη... 58 Bιβλιογραφία... 59 Συμπληρωματική βιβλιογραφία... 60 K º π 3 Úfi ÏÂ Ë, È ÁÓˆÛË Î È EÎÙ ÌËÛË KÈÓ ÓˆÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 61 3.1 Bασικοί όροι... 63 3.2 Kατάταξη κινδύνων... 71 Σύνοψη ενότητας... 74 Bιβλιογραφία ενότητας... 75 3.3 Eκτίμηση και ιεράρχηση κινδύνων Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 76 3.3.1 Mεθοδολογίες εκτίμησης κινδύνων... 77 3.3.2 Iεράρχηση κινδύνων... 80 Σύνοψη ενότητας... 85

EPEXOMENA 7 3.4 Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από ατυχήματα Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 86 3.4.1 Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από ατυχήματα... 87 3.4.2 Kοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις των περιβαλλοντικών επιπτώσεων... 88 Σύνοψη ενότητας... 94 Bιβλιογραφία ενοτήτων 3.3 & 3.4... 95 K º π 4 AÓÙÈÌÂÙÒappleÈÛË ÂÚÈ ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ EappleÈappleÙÒÛÂˆÓ 4.1 Γενικά... 97 4.2 Συνηθέστερες λύσεις Περιπτωσιολογία Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 97 4.2.1 Kατηγορίες λύσεων... 98 4.2.2 Kριτήρια και αρχές προστασίας... 99 4.2.3 Συνηθέστερα μέτρα... 100 Σύνοψη ενότητας... 104 Bιβλιογραφία... 104 4.3 Tρόποι μείωσης επικινδυνότητας Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 105 4.3.1 Eισαγωγή... 106 4.3.2 Mείωση επικινδυνότητας μέσω του σχεδιασμού και της μελέτης... 107 4.3.3 Mείωση επικινδυνότητας κατά την κατασκευή του έργου... 111 4.3.4 Mείωση επικινδυνότητας κατά τη λειτουργία και συντήρηση του έργου... 111

8 ƒπμ Δπ E π Δø π ƒ ø π Eƒ Δ πø 4.3.5 Mείωση επικινδυνότητας μέσω της εκπαίδευσης του προσωπικού... 113 Σύνοψη ενότητας... 116 Bιβλιογραφία ενότητας... 116 4.4 Συστήματα ασφαλείας Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 117 4.4.1 Mεθοδολογίες εκτίμησης κινδύνων... 118 4.4.2 Eιδικά συστήματα ασφάλειας κατά την κατασκευή και τη λειτουργία των έργων... 132 4.4.3 Συστήματα ασφάλειας για τους κινδύνους μεγάλων ατυχημάτων... 132 Σύνοψη ενότητας... 139 Bιβλιογραφία ενότητας... 139 4.5 Aποκατάσταση περιβάλλοντος Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 140 4.5.1 Γενικά... 141 4.5.2 Στόχος της αποκατάστασης περιβάλλοντος... 142 4.5.3 Yλοποίηση αποκατάστασης περιβάλλοντος και σχέδια δράσης... 142 4.5.4 Oδηγίες εκπόνησης σχεδίων δράσης αποκατάστασης περιβάλλοντος... 145 4.5.5 Συστήματα παρακολούθησης των επιπτώσεων... 147 4.5.6 Mελέτη περίπτωσης... 149 4.5.7 Mελέτη περίπτωσης 1 Aποκατάσταση τοπίου... 149 4.5.8 Mελέτη περίπτωσης 2 Hχοπροστασία... 154 Σύνοψη... 157 Bιβλιογραφία... 157 Bιβλιογραφία προαιρετική... 158

EPEXOMENA 9 K º π 5 Ú ÎÔÏÔ ıëûë ÂÚÈ ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ EappleÈappleÙÒÛÂˆÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 159 5.1 Περιβαλλοντικοί δείκτες Eπιλογή δεικτών... 161 5.2 Xαρακτηριστικοί δείκτες... 168 5.3 Ποσοτικοί δείκτες... 176 5.4 Ποιοτικοί δείκτες... 176 Σύνοψη κεφαλαίου... 180 Bιβλιογραφία... 181 Bιβλιογραφία συμπληρωματική... 183 K º π 6 AÍÈÔÏfiÁËÛË EÓ ÏÏ ÎÙÈÎÒÓ ÛÂˆÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 185 6.1 Γενικά... 187 6.2 Στάδια κατασκευής, λειτουργίας, και διαχείρισης. Mεθοδολογίες ενσωμάτωσης δεικτών... 187 6.3 Bασικά χαρακτηριστικά των συστημάτων υποστήριξης αξιολόγησης εναλλακτικών λύσεων... 190 6.4 Στάδιο αποκατάστασης περιβάλλοντος... 195 6.5 Eφαρμογές... 197 Σύνοψη κεφαλαίου... 205 Bιβλιογραφία ενότητας... 206 Bιβλιογραφία προαιρετική... 206 Bιβλιογραφία κεφαλαίου... 206

10 ƒπμ Δπ E π Δø π ƒ ø π Eƒ Δ πø K º π 7 NÔÌÔıÂÛ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 207 7.1 Eισαγωγή... 209 7.2 Eυρωπαϊκή νομοθεσία... 210 7.2.1 Aνάλυση της Oδηγίας 85/337/EOK... 212 7.2.2 Tαξινόμηση σχεδίων... 212 7.2.3 Διαδικασία εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων... 214 7.2.4 O ρόλος του κοινού... 217 7.3 Eλληνική νομοθεσία... 218 7.3.1 H μεταφορά της κοινοτικής οδηγίας στο ελληνικό δίκαιο: ο Nόμος 1650/86 «Για την προστασία του περιβάλλοντος»... 218 7.3.2 Oι κοινές Yπουργικές Aποφάσεις... 221 7.4 Διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης... 224 7.4.1 Προσέγγιση χωροθέτησης... 224 7.4.2 Έγκριση περιβαλλοντικών όρων... 225 7.5 Aρμοδιότητα εκπόνησης περιβαλλοντικών μελετών... 227 7.6 Eφαρμογή περιβαλλοντικής νομοθεσίας... 229 7.7 Mελλοντικές εξελίξεις Προοπτικές... 231 7.8 Mελέτη περίπτωσης... 233 Σύνοψη... 234 Bιβλιογραφία... 235 Bιβλιογραφία προαιρετική... 236 Γλωσσάρι... 238 Aπαντήσεις Aσκήσεων Aυτοαξιολόγησης... 239 Aπαντήσεις Δραστηριοτήτων... 256